Những nghi vấn trong vụ đánh bom xe học giả Nga

Darya Dugina, sinh năm 1992, con gái của học giả kiêm nhà bình luận chính trị Nga nổi tiếng Nga Alexander Dugin, thiệt mạng trong vụ đánh bom xe gần thủ đô Moskva hôm 20/8.

Đến ngày 22/8, Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) tuyên bố công dân Ukraine Natalya Pavlovna Vovk, sinh năm 1979, là nghi phạm thực hiện vụ tấn công. FSB cho hay Vovk nhập cảnh Nga ngày 23/7 cùng con gái sinh năm 2010.

Hình ảnh mà FSB công bố cho thấy Vovk là một phụ nữ tóc vàng, ăn mặc sành điệu. Người phụ nữ này được cho là đã dành nhiều tuần theo dõi mục tiêu, thuê một căn hộ ở Moskva, cùng tòa nhà Dugina sinh sống, để tìm hiểu thói quen của nạn nhân và lên kế hoạch ám sát.

Giới quan sát bất ngờ trước tốc độ thu thập và công bố thông tin của FSB, bởi một số vụ điều tra trước đây diễn ra chậm chạp hơn rất nhiều. Cơ quan này phải mất hơn một tháng mới công bố những thông tin đầu tiên về nghi phạm ám sát cựu phó thủ tướng Boris Nemtsov năm 2015.

“Thật kỳ lạ. Tôi không thể nghĩ một cơ quan an ninh hay lực lượng cảnh sát nào lại có hiệu quả nhanh như vậy”, Stephen Hall, trợ lý giáo sư chuyên về Nga tại Đại học Bath, Anh, nói với Insider.

Ông Hall đặt câu hỏi về khả năng FSB đã cố tìm ra một “nghi phạm phù hợp” để hướng cuộc điều tra vụ đánh bom nhắm vào Ukraine. Giả thiết này được củng cố khi một số học giả, nhà bình luận, thậm chí là người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, đều lập tức nghi ngờ Ukraine có liên quan tới vụ tấn công.

Xuất hiện hình ảnh nghi phạm đánh bom xe ở Moskva

Trong khi đó, Ukraine cho rằng thông tin cơ quan điều tra Nga đưa ra về nghi phạm đánh bom xe ở Moskva là “hư cấu” và bất hợp lý.

“Nga đang sống trong thế giới hư cấu, khi quy trách nhiệm cho một phụ nữ cùng con gái 12 tuổi trong vụ đánh bom xe khiến cô Dugina thiệt mạng”, Mykhailo Podolyak, cố vấn tổng thống Ukraine, viết trên Twitter ngày 22/8.

“Tại sao cuộc điều tra lần này lại nhanh đến ngạc nhiên như vậy?”, Olexander Scherba, cựu đại sứ Ukraine tại Áo, bình luận.

Mạng xã hội cũng lan truyền nhiều đồn đoán khác nhau về chuyện đã xảy ra với Dugina, cho rằng vụ đánh bom có thể đã nhằm vào học giả Dugin, nhưng ông đã quyết định không ngồi cùng xe với con gái vào phút chót.

Một số người còn đặt ra giả thuyết vụ tấn công có thể là cái cớ để Nga tăng cường hơn nữa chiến dịch quân sự ở Ukraine. Ilya Ponomarev, cựu nghị sĩ Nga lưu vong ở Ukraine, tuyên bố một nhóm du kích Nga đã thực hiện vụ gài bom xe, nhưng không đưa ra bằng chứng nào.

Ông Dugin cùng con gái ngày 20/8 đến dự một lễ hội gần thủ đô Moskva. Theo cáo buộc của FSB, Vovk đã gài bom dưới gầm chiếc Toyota Land Cruiser của học giả Nga tại bãi đỗ. Tuy nhiên, hiện chưa rõ Vovk có thể mang bom vào khu vực để gài dưới chiếc xe như thế nào.

FSB cho biết sau khi gây án, nghi phạm dùng xe Mini Cooper màu bạc để đào tẩu sang Estonia, qua trạm kiểm soát biên giới mà không gặp sự cố gì. Chiếc Mini Cooper đã được thay biển số ba lần khi Vovk hành động. Hình ảnh trên camera giám sát cho thấy lực lượng biên phòng Nga đã kiểm tra capo và khay để cốc ghế trước của chiếc xe. Trên xe không có gì đáng chú ý, ngoài một bé gái 12 tuổi, một con mèo ở ghế sau.

Những thông tin mà FSB đưa ra dường như cho thấy Vovk là một “sát thủ” chuyên nghiệp, có thể tự hành động một mình mà không cần đồng phạm hỗ trợ. Tuy nhiên, điểm gây nghi vấn tiếp theo là một người hành động chuyên nghiệp như vậy lại phạm một sai lầm rất ngớ ngẩn là để quên thẻ thành viên Vệ binh Quốc gia Ukraine trong căn hộ ở Moskva.

FSB tuyên bố họ đã phát hiện chiếc thẻ này và nhận thấy nó có biểu tượng của Tiểu đoàn Azov, lực lượng theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan ở Ukraine được Nga coi là nhóm “tân phát xít”. Tuy nhiên, các chuyên gia giám định phương Tây khi nghiên cứu bức ảnh chiếc thẻ Vệ binh Quốc gia Ukraine được FSB công bố đã phát hiện nhiều dấu hiệu chỉnh sửa, cắt dán.

“Mọi thứ giống như một chiến thuật đánh lạc hướng của FSB”, một quan chức tình báo cấp cao của phương Tây nói với Yahoo News.

John Sipher, cựu quan chức Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), cho rằng FSB dường như đang che giấu điều gì đó, dù ông không biết ai là thủ phạm hay động cơ dẫn đến vụ đánh bom.

“Có rất nhiều động cơ có thể dẫn đến một vụ ám sát như vậy, nhưng một vụ tấn công do Ukraine thực hiện sẽ nằm cuối danh sách”, Sipher nói.

Truyền thông và giới quan sát phương Tây mô tả Dugin là một trong những “bộ não tư tưởng” của Điện Kremlin và có ảnh hưởng lớn đến Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ông từng làm cố vấn cho một số chính trị gia Nga. Dugina cũng là nhà bình luận chính trị có lập trường cứng rắn với phương Tây và về vấn đề Ukraine.

Ông Dugin bị Mỹ trừng phạt năm 2015 với cáo buộc liên quan việc Nga sáp nhập bán đảo Crimea vào lãnh thổ. Mỹ hồi tháng 3 áp lệnh trừng phạt với Dugina với cáo buộc cô là tổng biên tập của một trang chuyên đưa thông tin sai lệch. Đến tháng 7, chính phủ Anh quyết định thêm Dugina vào danh sách trừng phạt vì “đưa thông tin sai lệch về chiến sự Ukraine trên các nền tảng trực tuyến”.

Dugina không xuất hiện nhiều trên truyền hình Nga, lần gần nhất là ngày 18/8. Cô cáo buộc Mỹ “được nuôi dưỡng” bởi chiến tranh và mô tả xã hội nước này “hỗn loạn”. Trên YouTube, Dugina còn cáo buộc tỷ phú Bill Gates khiến dân số châu Phi suy giảm.

Cựu đại sứ Ukraine tại Áo Scherba nói Dugina cùng cha cô ít được biết đến ở Ukraine và Kiev cũng không có lý do gì để thực hiện vụ tấn công nhắm vào một học giả như vậy.

“Còn quá sớm để kết luận ai đứng sau vụ đánh bom và chúng ta có thể không bao giờ biết”, Brian Taylor, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Syracuse, Mỹ, chuyên gia về chính trị Nga, nhận định với Vox. “Thông tin của FBS gây nhiều đồn đoán hơn là trả lời câu hỏi. Các đồn đoán hiện tại chủ yếu là tìm hiểu xem ai có động cơ gây ra vụ tấn công và động cơ đó là gì”.