Dấu hiệu vụ nổ trên máy bay nghi chở trùm Wagner

Video do hãng thông tấn Nga RIA Novosti đăng cho thấy một máy bay Embraer Legacy 600 rơi gần như tự do trên bầu trời, phía sau là một luồng khói trắng phụt ra. Người quay video zoom vào hình ảnh chiếc máy bay xoay tròn trong trạng thái mất kiểm soát, cho thấy một bên cánh của nó đã gãy lìa.

Đây là những giây phút cuối cùng của chiếc máy bay được cho là chở theo ông trùm tập đoàn quân sự tư nhân Wagner Yevgeny Prigozhin, trước khi nó rơi xuống cánh đồng gần làng Kuzhenkino thuộc tỉnh Tver, tây bắc Moskva, rồi bốc cháy dữ dội.

Rơi máy bay chở trùm Wagner

Ngoài Prigozhin, danh sách hành khách trên máy bay được Cục Hàng không Dân dụng Nga (Rosaviatsia) công bố còn có tên các cộng sự hàng đầu của trùm Wagner như phó tướng Dmitry Utkin. Bộ Các tình trạng Khẩn cấp Nga cho biết toàn bộ 10 người trên chuyến bay đều thiệt mạng.

Rosaviatsia cho biết đã mở cuộc điều tra nguyên nhân vụ tai nạn. Ủy ban Điều tra Nga cũng khởi tố vụ án hình sự về vi phạm quy định an toàn hàng không, nhưng tới nay chưa cơ quan nào xác nhận ông trùm Wagner thiệt mạng. Tuy nhiên, trong phát biểu trên truyền hình ngày 24/8 về vụ rơi máy bay, Tổng thống Vladimir Putin đã đề cập tới Prigozhin ở thì quá khứ.

Lầu Năm Góc ngày 24/8 nói ông Prigozhin “có thể” đã chết trong vụ tai nạn. Các quan chức tình báo Mỹ và phương Tây tin rằng đây là hành động cố ý. Giới chức nói rằng còn quá sớm để xác định nguyên nhân vụ rơi máy bay, song nhiều dấu hiệu cho thấy một vụ nổ có thể đã xảy ra trên phi cơ.

Các chuyên gia nói mọi bằng chứng tới nay cho thấy không có khả năng máy bay gặp lỗi kỹ thuật. Embraer Legacy 600 là dòng máy bay có hồ sơ an toàn rất tốt và chưa từng xảy ra vụ tai nạn chết người nào từ khi được đưa vào vận hành tới nay.

Dữ liệu từ Flightradar24, trang web chuyên theo dõi thông tin chuyến bay theo thời gian thực, cho thấy phi cơ mang số hiệu RA-02795 cất cánh từ sân bay ở thủ đô Moskva vào 18h ngày 23/8. Khoảng 11 phút sau đó, máy bay đạt độ cao hơn 8.500 m và di chuyển với tốc độ khoảng 950 km/h.

Máy bay tiếp tục hành trình một cách bình thường, hướng đến thành phố St. Petersburg. Đến 18h19, chiếc Embraer Legacy 600 bất ngờ tăng độ cao, có thời điểm lên tới hơn 9.100 m, trước khi đột ngột giảm độ cao gần 2.500 m chỉ trong 30 giây.

Dữ liệu cuối cùng thu được từ máy bay cho thấy nó đã giảm xuống độ cao hơn 6.000 m. Theo phân tích của CNN về dữ liệu chuyến bay, RA-02795 đã bay thêm 48 km trước khi rơi xuống gần làng Kuzhenkino.

Giới chuyên gia cho rằng cách máy bay thay đổi độ cao đột ngột như vậy là dấu hiệu rất bất thường và phi công dường như đã cố gắng kiểm soát phi cơ trước khi rơi.

“Đã có điều rất khác thường xảy ra có thể khiến phi cơ giảm áp suất đột ngột, như cửa bị thổi bay hay một vụ nổ xảy ra ngay dưới khoang chứa càng đáp. Khi đó, phi công phải tìm cách kiểm soát máy bay đủ để duy trì độ cao và không khiến nó rơi xuống như một hòn đá”, Steffan Watkins, nhà nghiên cứu chuyên theo dõi về máy bay và tàu biển, cho hay.

RA-02795 chính là chiếc máy bay được cho đã chở Prigozhin tới Belarus sau thỏa thuận chấm dứt cuộc nổi loạn của tập đoàn Wagner cuối tháng 6. Trong hai tháng qua, các nhà quan sát và chuyên gia hàng không Nga đã theo dõi chiếc máy bay này qua lại giữa Belarus và Nga và nhận thấy nó thường tắt hệ thống định vị để che giấu vị trí.

Một video hiện trường vụ tai nạn do nhóm Dự án Hajun của Belarus chia sẻ trên Telegram cho thấy bốn chữ số trên phần thân máy bay được xác định là 2795.

Các video và hình ảnh được đăng trên Telegram cho thấy mảnh vỡ máy bay nằm rải rác ở bốn địa điểm trong bán kính hơn 3 km xung quanh làng Kuzhenkino. Thân máy bay nằm trên cánh đồng, phần đuôi được phát hiện gần đó. Một số mảnh vỡ nhỏ hơn rơi xuống khu dân cư và cánh máy bay được tìm thấy trên một con sông nhỏ chảy qua làng.

Markus Schiller, chuyên gia tên lửa ở châu Âu từng làm việc cho NATO và Liên minh châu Âu (EU), nói rằng các mảnh vỡ phân tán trên một khu vực rộng lớn cho thấy máy bay đã trải qua “vụ nổ mạnh” giữa bầu trời.

“Đuôi và cánh máy bay chỉ có thể bị tách rời khỏi thân chính sau một vụ nổ. Hiện chưa rõ đây là do bom cài trên máy bay hay tên lửa, nhưng hai bộ phận này không thể gãy lìa vì bất kỳ nguyên nhân nào khác”, Schiller nói.

Robert Schmucker, chuyên gia về tên lửa tham gia cố vấn cho NATO và Liên Hợp Quốc, cho rằng nguyên nhân sự cố chỉ có thể được xác định sau khi điều tra, phân tích kỹ lưỡng cả hộp đen và dấu vết hiện trường, nhưng các bằng chứng hiện có cho thấy máy bay bị rơi do một vụ nổ chứ không phải lỗi kỹ thuật.

“Các sơ suất về bảo trì hay thao tác sai của phi công không thể khiến cánh bị rời ra. Dường như đây là vụ nổ giữa không trung. Máy bay này chắc chắn không bị rơi do trục trặc kỹ thuật hoặc thời tiết”, Schmucker nói.

Chuyên gia này thêm rằng dựa trên video và các mảnh vỡ, không nhiều khả năng máy bay bị trúng rocket hoặc tên lửa phòng không.

Một số cư dân sống gần hiện trường kể rằng họ nghe thấy những tiếng nổ trước khi thấy máy bay lao xuống đất. Một phụ nữ ở Kuzhenkino cho biết đã nghe thấy tiếng máy bay gần nhà, nơi tìm thấy phần đuôi phi cơ.

“Sau đó là một cái gì đó giống như tiếng súng. Rồi tiếng nổ lớn hơn vang lên. Tôi nhìn lên và thấy máy bay bắt đầu xoay tròn, vệt khói xuất hiện và nó lao xuống”, người phụ nữ này kể.

Daniel Kwasi Adjekum, chuyên gia hàng không kiêm giảng viên Đại học Bắc Dakotar, chỉ ra ba khả năng về nguyên nhân tai nạn, gồm bị cài thuốc nổ, trúng tên lửa hoặc va chạm trên không.

Song ông đánh giá hai khả năng sau rất khó xảy ra, bởi nếu trúng tên lửa phòng không, phi cơ sẽ bị phá hủy ở mức độ lớn hơn nhiều. Việc va chạm với máy bay khác cũng dễ dàng bị phát hiện trên radar ngoại trừ đó là một máy bay không người lái. Tuy nhiên, các máy bay không người lái rất khó vươn tới độ cao gần 9.000 m.

“Rất khó để hiểu chuyện gì đã xảy ra nếu không có cuộc điều tra kỹ càng. Nhưng điều có thể khẳng định là máy bay đã gặp một sự cố thảm họa nghiêm trọng, khiến nó bị vỡ thành nhiều mảnh khi đang bay”, ông nói.