Khủng hoảng lithium nghiêm trọng: Bão giá tăng 500% chỉ sau 1 năm, nguy cơ thâm hụt vĩnh viễn khiến Trung Quốc ‘đỏ mắt’ tìm nguồn cung trữ mỏ mới

Hiện tại, hơn một nửa nguồn cung thế giới được khai thác tại “Cánh đồng lithium” hay “Tam giác lithium” – khu vực biên giới giữa 3 quốc gia Argentina, Bolivia và Chile. Tại đây, nơi mỏ lithium Soquimich nằm trên sa mạc Atacama, các nhà sản xuất sẽ chiết rút lithium từ hồ nước muối bằng cách cho chúng tự bay hơi trong vòng 12-28 tháng. Tuy nhiên, công nghệ này hiện chỉ thu được khoảng 50% lượng lithium trong nước muối mà thôi.

Phần lớn nguồn cung còn lại đến từ trầm tích của một loại đá lửa tên spodumene, trong đó Australia là nhà khai thác lớn nhất. Chúng được đem lọc với axit sulfuric, sau đó chuyển đến Trung Quốc để sản xuất thành lithium hydroxit và lithium carbonate – những hợp chất có thể kết hợp với niken hoặc coban để tạo thành pin xe điện.

Theo các chuyên gia, cách nhanh nhất để tăng nguồn cung là cải thiện sản lượng khai thác từ những nguồn hiện có này. Ganfeng Lithium, một trong những nhà sản xuất lớn nhất thế giới cho biết đang lên kế hoạch sử dụng mức lợi nhuận kỷ lục để tăng sản lượng. Công ty Pilbara Minerals của Australia cũng đặt mục tiêu tăng công suất thêm 50% trong quý III/2022 bằng cách mở rộng mỏ Pilgangoora phía tây Australia. Dự án này còn có sự tham gia của các đối tác Trung Quốc là Great Wall Motor và CATL.

Tuy nhiên, không phải cứ muốn tăng sản lượng lithium là tăng được ngay, bởi quá trình này còn phụ thuộc vào giấy phép hoạt động và thời gian chờ nước muối bay hơi.

Sáng kiến khai thác một trữ mỏ mới theo đó ra đời.

Các siêu cường quốc khai thác mỏ, bao gồm Australia và Canada, đều cam kết hỗ trợ khai thác các nguồn tài nguyên quan trọng, bao gồm cả lithium. Trung Quốc mới đây cũng thông báo phát hiện ra một mỏ spodumene trên cao nguyên Thanh Hải-Tây Tạng – nơi được cho là có thể chứa hơn 1 triệu tấn oxit lithium. Tuy nhiên, phía chính phủ cũng thừa nhận quá trình này mất rất nhiều thời gian, và hơn nữa, cũng không chắc dành được sự đồng thuận từ phía người dân địa phương.

“Có rất nhiều lithium trong lòng đất, nhưng vấn đề ở chỗ, sẽ không thể đầu tư kịp thời. Tesla xây dựng một nhà máy gigafactory trong khoảng 2 năm, các nhà máy cathode thì cần ít thời gian hơn, nhưng đối với các dự án lithium, chúng ta có thể mất tới 10 năm”, Joe Lowry, nhà sáng lập công ty cố vấn Global Lithium cho biết.

Theo Bloomberg, đề xuất của tập đoàn Rio Tinto nhằm khai thác mỏ Jadar trị giá 2,4 tỷ USD tại Serbia đang bị hàng nghìn người dân địa phương biểu tình phản đối. Rio cho biết mỏ Jadar này, dự kiến ​​đi vào hoạt động vào năm 2026, sẽ tạo ra hơn 2.000 việc làm, đồng thời đáp ứng những tiêu chuẩn cao nhất về môi trường, bao gồm cả việc sử dụng nước tái chế và xe tải điện.

Ngoài Rio, dự án Barroso của Savannah Resources tại Bồ Đào Nha và Lithium Americas Corp tại Nevada cũng đang vấp phải sự phản đối gay gắt của những đoàn người biểu tình.

Hơn nữa, các nhà sản xuất lithium còn phải đối mặt với một vấn đề lớn khác. Thực tế, một phần lý do khiến người tiêu dùng sẵn sàng mua xe điện là bởi nó “xanh” và thân thiện với môi trường. Thế nhưng, chuỗi cung ứng lithium thì khó có thể “xanh” được như vậy.

“Mong muốn lớn nhất của các nhà sản xuất lithium là có thể giảm lượng khí thải’’, ông Dominic Wells, chuyên gia phân tích cao cấp tại Wood Mackenzie cho biết.

CHI PHÍ CHO MÔI TRƯỜNG

Sa mạc Atacama phía bắc Chile là một trong những nơi khô hạn nhất Trái đất, song quá trình khai thác lithium lại đòi hỏi một lượng lớn nước. Theo Bloomberg NEF, nhà sản xuất có thể mất khoảng 70.000 lít nước để tạo ra 1 tấn lithium.

Ngoài ra, việc khai thác spodumene tiêu tốn rất nhiều năng lượng. Quá trình vận chuyển đến Trung Quốc để tinh chế ra lithium cũng tạo ra lượng carbon dioxide nhiều gấp 3,5 lần so với việc chiết xuất lithium từ ​​nước muối.

“Rất nhiều bụi bẩn sẽ được tạo ra trong quá trình sản xuất lithium. Liti đá cứng có lượng khí thải carbon cao và cần nhiều bước xử lý hơn thông thường’’, Steven Vassiloudis, Giám đốc điều hành Novalith cho biết.

Dẫu vậy, các nhà sản xuất ô tô vẫn đang nỗ lực bảo vệ hình tượng “xanh” cho chiếc xe điện. BMW và một tập đoàn được hậu thuẫn bởi những gã khổng lồ ô tô Đức, bao gồm Daimler AG và Volkswagen AG, đã bắt đầu các cuộc điều tra riêng biệt về tình trạng sử dụng nước tại các cánh đồng muối Nam Mỹ.

Các công ty theo đuổi công nghệ mới cũng đang nỗ lực cắt giảm lượng nước và xanh hóa hoạt động khai thác. Trong đó, Charlotte, nhà sản xuất lithium lớn nhất thế giới, vừa tuyên bố sẽ cắt giảm 25% lượng nước sử dụng trong năm 2030 ở các khu vực có nguy cơ cao hạn hán.

“Cắt giảm nước và điện trong quá trình sản xuất lithium là một mục tiêu vô cùng quan trọng. Bất kỳ ai làm được điều này sẽ đều thu được lợi nhuận rất cao’’, ông Ken Hoffman, Chuyên gia cấp cao tại McKinsey & Co. cho biết.