Khu công nghiệp sinh thái chỉ phát huy đúng vai trò khi được nhân rộng khắp cả nước

Đó là nhấn mạnh của Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc tại Hội thảo phát triển khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam: Chính sách và Giải pháp thực hiện, do Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO) tổ chức sáng 15/9.

Sự kiện nằm trong khuôn khổ Dự án “Triển khai khu công nghiệp sinh thái theo hướng tiếp cận từ Chương trình khu công nghiệp sinh thái toàn cầu” do Cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO) tài trợ, nhằm phổ biến các nội dung mới của Nghị định số 35/2022/NĐ-CP, bao gồm các quy định về chuyển đổi và xây dựng mới khu công nghiệp sinh thái.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc cho rằng, việc chuyển đổi theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số trong các khu công nghiệp là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh và đảm bảo phát triển bền vững. Ảnh: Trọng Tín

Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, trong hơn 30 năm hình thành và phát triển, các khu công nghiệp, khu kinh tế đã được ghi nhận vai trò to lớn trong các thành tựu phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam, trong đó có sự lớn mạnh về quy mô của nền kinh tế, đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, đổi mới công nghệ.

Bên cạnh những đóng góp quan trọng ấy, các khu công nghiệp, khu kinh tế cũng như toàn bộ nền kinh tế Việt Nam cũng đối diện với không ít thách thức. Việc phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế theo chiều rộng gặp khó khăn do nguồn lực về lao động, đất đai, tài nguyên đã tới hạn, trong khi năng suất lao động, hiệu quả khai thác tài nguyên chưa cao; chưa đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và an sinh xã hội; các ưu đãi về thuế, đất đai đang có xu hướng giảm dần…

Do vậy, việc phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế cần có những mô hình mới với các cơ chế chính sách phù hợp để nâng cao hiệu quả sử dụng đất, thu hút đầu tư và tận dụng được cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Thứ trưởng Ngọc cho biết, từ năm 2015 đến năm 2019, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp với UNIDO, SECO và các nhà tài trợ khác triển khai thí điểm mô hình khu công nghiệp sinh thái tại Ninh Bình, Đà Nẵng và Cần Thơ.

Theo đó, đã có trên 72 doanh nghiệp thực hiện hơn 900 giải pháp tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn, tiết kiệm 76 tỷ đồng mỗi năm và huy động được khoảng 207 tỷ đồng từ khu vực tư nhân, cắt giảm được 32 tấn khí CO2 hằng năm, bước đầu đem lại hiệu quả về mặt kinh tế, xã hội và môi trường.

Trong giai đoạn 2020 – 2023, Chính phủ Thuỵ Sỹ tiếp tục hỗ trợ 3 khu công nghiệp tại TP.HCM, Hải Phòng và Đồng Nai phát triển chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái theo khung quốc tế, là tiền đề để nhân rộng mô hình này trên cả nước.

“Thực tế bước đầu cho thấy, mô hình khu công nghiệp sinh thái chỉ thực sự phát huy vai trò tích cực đối với với chiến lược phát triển bền vững của quốc gia khi được nhân rộng trên cả nước, với các hỗ trợ về chính sách, công nghệ, tài chính, thông tin và cơ chế kết nối chặt chẽ giữa các cơ quan trong nước và các tổ chức quốc tế”, Thứ trưởng Ngọc nói.

Khu công nghiệp Hiệp Phước (Nhà Bè) là khu công nghiệp đầu tiên được chọn thí điểm chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái tại TP.HCM. Ảnh: Trọng Tín

Cũng theo Thứ trưởng Ngọc, để phát huy hiệu quả mô hình khu công nghiệp sinh thái, thời gian tới cần có thêm các hướng dẫn về quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật của các Bộ ngành và hướng dẫn về kỹ thuật từ các chuyên gia trong nước, quốc tế, đặc biệt đối với các mạng lưới cộng sinh công nghiệp và giải pháp kinh tế tuần hoàn.

Ngoài ra, việc bổ sung chính sách ưu đãi về tài chính cho các khu công nghiệp sinh thái, doanh nghiệp sinh thái như miễn, giảm thuế, tiền thuê đất, ưu tiên vay vốn tín dụng… là cần thiết để khuyến khích doanh nghiệp tự thực hiện việc chuyển đổi và xây dựng mới khu công nghiệp sinh thái.

Tại sự kiện, bên cạnh việc phổ biến một số nội dung mới đáng chú ý của Nghị định số 35/2022/NĐ-CP, nhiều chuyên gia, nhà quản lý cũng đưa ra nhiều góc nhìn về tầm quan trọng của việc chuyển đổi mô hình khu công nghiệp truyền thống sang khu công nghiệp sinh thái.

Ông Võ Văn Hoan, Phó chủ tịch UBND TP.HCM cho rằng, việc phát triển khu chế xuất, khu công nghiệp thời gian qua cũng bộc lộ một số hạn chế. Hiệu quả đầu tư của các khu chế xuất, khu công nghiệp Thành phố chưa cao về cơ cấu đầu tư, giá trị gia tăng của sản phẩm, hiệu quả sử dụng tài nguyên, thâm dụng lao động phổ thông, cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội chưa hoàn thiện.

Một số khu chế xuất, khu công nghiệp đã hoạt động được một nửa chu kỳ hoạt động, đến năm 2041 và một số năm tiếp theo, sẽ có một số khu chế xuất, khu công nghiệp bắt đầu hết thời hạn 50 năm thuê đất của Nhà nước; vùng không gian xung quanh một số khu chế xuất, khu công nghiệp rất đông dân cư và là các đô thị phát triển.

Bên cạnh đó, bối cảnh quốc tế và trong nước hiện nay đang có nhiều chuyển biến mang tính bước ngoặt, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang lan tỏa toàn cầu; kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu thế phát triển tất yếu.

“Trong thời gian hoạt động còn lại, các khu chế xuất, khu công nghiệp đang hoạt động cần có những định hướng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, tính toán chuyển đổi mô hình các khu chế xuất, khu công nghiệp này theo hướng hiệu quả hơn”, ông Hoan nói và đồng thời cho biết sẽ tiếp tục tìm quỹ đất quy hoạch khu công nghiệp mới, xây dựng khu công nghiệp phù hợp với mục tiêu, định hướng phát triển của Thành phố.