Dấu hiệu báo trước thảm họa giẫm đạp

Thảm kịch giẫm đạp tại phố Itaewon ở thủ đô Seoul, Hàn Quốc tối 29/10 đã khiến hơn 150 người thiệt mạng. Các chuyên gia cho biết sự cố xảy ra do hiện tượng “đám đông đè ép”, khi quá đông người dồn vào một không gian chật hẹp, khiến các cá nhân trong đó chỉ có thể phó mặc cho số phận và hầu như không thể làm gì để kiểm soát tình hình.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cũng cho rằng các sự kiện tập trung đông người như vậy thường có một số dấu hiệu báo trước về nguy cơ xảy ra hiện tượng “đám đông đè ép” mà những người tham dự có thể nhận biết sớm để giảm thiểu rủi ro và nâng cao cơ hội sống sót.

Tại các lễ hội đông người, đám đông thường xuyên di chuyển liên tục theo từng dòng, với tốc độ chậm nhưng tương đối ổn định. Theo G. Keith Still, giáo sư về khoa học kiểm soát đám đông tại Đại học Suffolk, Anh, nếu đám đông đang di chuyển bình thường bỗng nhiên chậm lại, đó là dấu hiệu cảnh báo sớm nhất cho thấy mật độ người trong khu vực đang tăng lên.

Đây là thời điểm quý giá để mỗi cá nhân đánh giá tình hình và ra quyết định rời đi hay không, bởi mật độ đám đông có thể thay đổi chỉ trong vài phút. Nếu quyết định được đưa ra chậm hơn, đám đông lúc đó có thể trở nên quá chật chội, đến mức những người muốn rời đi cũng không thể thoát khỏi nó.

Lắng nghe âm thanh của đám đông cũng rất quan trọng. Nếu những người xung quanh bắt đầu phàn nàn về cảm giác khó chịu hay kêu la, đây là tín hiệu cho thấy tình hình có thể bắt đầu vượt khỏi tầm kiểm soát.

Martyn Amos, chuyên gia về đám đông, giáo sư khoa học máy tính và công nghệ thông tin tại Đại học Northumbria, lưu ý một khi mật độ đám đông vượt quá khoảng 5 người trên một mét vuông, tình hình có thể trở nên nguy hiểm.

Qua phân tích các cảnh quay video, các chuyên gia ước tính khoảng 8-10 người đã tập trung trên mỗi mét vuông trong con hẻm chật hẹp xảy ra thảm kịch ở Itaewon. Đây là mật độ mà bất cứ cử động nào của các cá nhân đều có thể gây ra hiệu ứng dây chuyền và khi một người vấp ngã, đám đông xung quanh sẽ đổ rạp theo như “quân cờ domino”.

Những người đang hòa mình vào đám đông khó có thể đánh giá mật độ người tại khu vực, nhưng các chuyên gia cho rằng khi bắt đầu cảm thấy bị chật chội, bí bách, khó cử động, mọi người nên rời khỏi nơi đông đúc.

“Mấu chốt chính là thời điểm bạn cảm thấy bị mất quyền tự chủ trong đám đông”, giáo sư Amos nói. “Đó là khi chuyển động không còn là của bạn nữa mà phụ thuộc vào những tác động vật lý xung quanh. Nếu còn có thể, hãy cố gắng thoát ra. Hãy mở to mắt và xác định lối thoát khả dĩ nhất”.

Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng khi đám đông ngừng di chuyển và trở nên kẹt cứng, ưu tiên hàng đầu của bạn là đứng yên, giữ cho cánh tay không bị kẹp cứng ở hai bên, bảo vệ ngực và bảo tồn oxy, thay vì cố gắng vùng vẫy, chen lấn.

Đêm ác mộng trong con hẻm tử thần ở Itaewon

Để đứng vững, bạn cần gồng mình nhưng cũng phải di chuyển nương theo đám đông hơn là chống lại nó. Đám đông dày đặc có thể di chuyển như những đợt sóng. “Hãy nương theo dòng người”, giáo sư Amos cho hay.

Theo Paul Wertheimer từ Crowd Management Strategies, công ty tư vấn về an toàn đám đông, trụ sở tại Los Angeles, Mỹ, tư thế đứng phù hợp nhất là giống như võ sĩ quyền anh, hai chân tách ra, đặt một chân lên trước chân còn lại, đầu gối hơi chùng xuống.

Một lưu ý quan trọng khác là phải cố gắng giữ tay trên cao. Khi đám đông trở nên quá chật chội, tay bạn có thể bị kẹp chặt vào bên hông. Dùng tay thuận nắm lấy cẳng tay kia, tạo thành lá chắn trước ngực, với khuỷu tay như rào chắn chống lại những người xung quanh đang chèn ép. Nhờ vậy, bạn sẽ bảo vệ được ngực và duy trì một vùng oxy quanh mình. “Nếu có một chiếc ba lô, hãy đeo nó về phía trước”, Wertheimer nói.

Những người thấp bé có nguy cơ bị hạn chế oxy hơn người cao lớn. Không nên đưa trẻ em vào đám đông, nhưng nếu điều đó xảy ra, hãy đặt trẻ lên vai hoặc bế trên tay, chân kẹp chặt quanh eo người lớn.

La hét là một hành động lãng phí năng lượng và oxy. Các chuyên gia lưu ý mọi người cần giữ bình tĩnh và ngẩng cao đầu để có không khí tối đa.

Nếu đánh rơi điện thoại hay bất kỳ vật dụng nào khác, đừng cố gắng nhặt chúng. Nếu cúi xuống để nhặt đồ, bạn khó có thể đứng lên trở lại. Nếu bị vấp ngã, hãy cố gắng hết sức đứng dậy, nhưng nếu không thể, khả năng sống sót sẽ cao hơn nếu bạn nằm theo tư thế bào thai, nghiêng về bên trái và lấy tay bảo vệ đầu. Cơ thể sẽ rất dễ bị tổn thương nếu nằm ngửa hoặc nằm sấp.

Nguy cơ ngạt khí khi mắc kẹt trong đám đông

Nhiều người chết trong các sự kiện đông người không phải do bị giẫm đạp. Nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất trong các thảm họa đám đông là ngạt khí vì bị chèn ép quá mức. Điều này có nghĩa là bạn bị ép chặt đến mức phổi không thể giãn nở bên trong lồng ngực.

Theo giáo sư Still, cơ thể sẽ chuyển sang trạng thái ngạt sau khoảng 6 phút chịu áp lực liên tục giữa đám đông.

Các chuyên gia thường so sánh lực tác động trong một đám đông dày đặc với chuyển động sóng trên đại dương. Trong một đám đông quá tải, các tương tác vật lý giữa con người với nhau tạo ra lực truyền từ cơ thể này sang cơ thể khác, tạo ra những đợt sóng và vòng xoáy chuyển động không thể kiểm soát được gọi là “nhiễu động đám đông” hoặc “rung chấn đám đông”, có thể khiến mọi người chao đảo và vấp ngã.

Khi một người ngã trong đám đông có thể tạo ra hiệu ứng domino. Những người xung quanh đột nhiên mất một điểm tựa, ngã nhào theo và chồng chất lên nhau, khiến những người ở lớp dưới cùng rất dễ thiệt mạng do ngạt.

Họ cũng có thể phải chịu nhiều tổn thương khác như gãy xương, tổn thương tim phổi, chấn thương cột sống hay xuất huyết nội tạng. Những người kẹt trong đám đông nói rằng sức ép còn khiến chân tay họ tê liệt. Khi bị tổn thương, các mô cơ sẽ giải phóng protein và chất điện giải vào máu, gây hại cho tim hoặc thận, có khả năng đe dọa tính mạng.

Mỗi đám đông đều có các đặc điểm không giống nhau và giới chuyên gia đánh giá những nạn nhân mắc kẹt trong thảm kịch Itaewon dường như không có nhiều lựa chọn vì con phố quá hẹp và người quá đông.

Nhưng nhìn chung, ở rìa hoặc phía sau đám đông thường an toàn hơn là ở giữa và phía trước. Tại các buổi hòa nhạc, những người ở gần sân khấu hoặc hàng rào có thể đối mặt với nguy cơ bị đè bẹp khi đám đông tăng lên. Trong khi đó, những người ở giữa phại chịu áp lực từ cả phía trước và phía sau.

Các tốt nhất là cố gắng di chuyển theo đường chéo để bạn không bị ngược với những người khác đồng thời vẫn tiến về rìa của đám đông.

“Vấn đề trong một đám đông chen lấn là tầm nhìn của bạn rất hạn chế”, giáo sư Amos lưu ý. “Rất khó để một người có thể nhận biết được đám đông có nguy hiểm hay không khi chưa ở trong đó”.

Các chuyên gia cho biết cơ hội sống sót của bạn sẽ tăng lên nếu những người xung quanh cũng đứng vững. Khi một người ngã, nó có thể khiến cả đám đông ngã theo, vì thế, nếu ai đó xung quanh bạn bị trượt chân hoặc ngã, hãy cố gắng giúp họ đứng dậy.

“Điều này tăng cơ hội sống không chỉ của họ mà còn cả chính bạn”, giáo sư Amos lưu ý. “Đối đầu với đám đông quá tải không phải một trận chiến. Hợp tác để cùng sống sót là vì lợi ích của tất cả mọi người”.