Tăng tốc để “về đích” giải ngân vốn đầu tư công

Thi công đoạn Cam Lâm – Vĩnh Hảo thuộc Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc – Nam phía Đông

Còn 3 tháng để nỗ lực giải ngân

Số liệu vừa được Bộ Tài chính báo cáo, ước đến cuối tháng 10/2022, giải ngân vốn đầu tư công đạt hơn 297.700 tỷ đồng, bằng 46,44% kế hoạch, đạt 51,34% vốn kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, hơn 290.800 tỷ đồng là vốn trong nước, bằng 47,94% kế hoạch và đạt 53,31% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao và hơn 6.960 tỷ đồng vốn nước ngoài, đạt 20,14% kế hoạch.

Như vậy, nếu xét về tỷ lệ, giải ngân vốn đầu tư công 10 tháng qua tiếp tục thấp hơn so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng xét về con số tuyệt đối, theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, đã cao hơn so với 10 tháng năm ngoái hơn 40.000 tỷ đồng.

Theo lý giải của Bộ Tài chính, trong tháng 10/2022, tổng vốn kế hoạch đầu tư từ ngân sách nhà nước đã được bổ sung hơn 38.000 tỷ đồng cho các chương trình, dự án của Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội. Số vốn này mới được Thủ tướng Chính phủ giao ngày 12/10, chưa giải ngân được, nên “kéo” tỷ lệ giải ngân xuống thấp so với tổng số kế hoạch vốn được giao.

Thêm ngân khoản mới, tổng vốn đầu tư của năm nay đã lên tới hơn 580.000 tỷ đồng. Như vậy, áp lực tăng tốc giải ngân trong 3 tháng tới (niên hạn ngân sách năm 2022 kéo dài đến hết ngày 31/1/2023) là rất lớn. Vẫn còn gần 300.000 tỷ đồng nữa cần được đưa vào nền kinh tế.

Số vốn còn lại cần giải ngân là rất lớn, thế nên, khi thảo luận về tình hình kinh tế – xã hội tại Quốc hội, có đại biểu Quốc hội đã đề nghị Chính phủ làm rõ vì sao 9 tháng, giải ngân mới đạt 47,38%, nhưng dự kiến cả năm đạt hơn 90%, tức là 3 tháng giải ngân bằng 9 tháng.

Trả lời thắc mắc này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, khác với chi thường xuyên, chi đầu tư công là hoạt động có tính chất đặc thù, cần thời gian để tích lũy đủ khối lượng thực hiện và nghiệm thu trước khi thực hiện các thủ tục giải ngân.

“Việc giải ngân đầu tư công thường dồn vào cuối năm, khi các dự án đã tích lũy đủ khối lượng để nghiệm thu và giải ngân và điều này gần như đã thành quy luật. Vì vậy, khi nhận định về tình hình giải ngân, cần xem xét cả yếu tố này”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Cũng theo Bộ trưởng, căn cứ tiến độ giải ngân hiện tại, kết hợp cùng với giải pháp quyết liệt thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đề ra ngay từ những ngày đầu năm và liên tục chỉ đạo xuyên suốt trong quá trình thực hiện, ước thực hiện giải ngân năm 2022 vẫn sẽ đạt trên 90% kế hoạch.

Gần như đã thành quy luật, việc giải ngân đầu tư công thường dồn vào cuối năm, khi các dự án đã tích lũy đủ khối lượng để nghiệm thu và giải ngân. Ảnh: Đức Thanh. Đồ họa: Đan Nguyễn

Tăng cường kỷ cương, kỷ luật

Không nằm ngoài dự báo, ý kiến của các đại biểu khi thảo luận tại Quốc hội đã nhắc rất nhiều đến vấn đề giải ngân vốn đầu tư công. Nguyên nhân được chỉ ra rất nhiều và đa phần các đại biểu đồng tình với 25 nguyên nhân mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chỉ ra.

Đại biểu Bế Minh Đức (Cao Bằng) lo lắng, các thủ tục triển khai các dự án đầu tư công còn kéo dài. “Chỉ một công tác giải phóng mặt bằng cho một dự án đã phải trải qua 12 bước. Với dự án nhóm A, nếu thực hiện đúng thủ tục, trình tự, phải mất gần 2 năm. Với dự án nhóm B và C, thường mất khoảng 9-10 tháng. Đó là không kể đến vướng mắc gì trong các khâu thẩm định hay giải phóng mặt bằng”, đại biểu Bế Minh Đức nói.

Liên quan đến vấn đề này, khi giải trình trước các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhắc đến giải phóng mặt bằng như một nguyên nhân khá cơ bản và mang tính cố hữu lâu nay. Bởi vậy, Bộ trưởng đã tiếp tục đề nghị việc cần thiết phải tách dự án giải phóng mặt bằng ra một dự án riêng.

“Chúng tôi đang đề nghị trước mắt cho thực hiện một số hành động trước. Nếu như dự án đã có chủ trương đầu tư, có thể cho phép đo đạc, kiểm đếm trước. Chỉ cần như vậy đã có thể rút ngắn thời gian được khoảng 6-8 tháng”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Tuy vậy, để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, Bộ trưởng cho rằng, vấn đề chính vẫn là tăng cường kỷ cương, kỷ luật, tăng cường vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu.

“Hiện hơn 76% vốn ngân sách là do phía địa phương quản lý, nên việc thúc đẩy giải ngân phụ thuộc rất lớn vào phía địa phương”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói và một lần nữa nhắc đến các nguyên nhân chủ quan, bởi cùng một mặt bằng điều kiện, thể chế, có địa phương giải ngân cao, nhưng có địa phương giải ngân rất thấp.

Trên thực tế, trong rất nhiều nguyên nhân dẫn đến giải ngân vốn đầu tư công chưa đạt kỳ vọng những năm qua, có câu chuyện “sợ trách nhiệm” của không ít người đứng đầu. Bởi thế, một cách thẳng thắn, đại biểu Tạ Thị Yên (Điện Biên) nói: “Tôi không đồng tình với suy nghĩ của một số cán bộ về việc thà đứng trước hội đồng kỷ luật còn hơn đứng trước hội đồng xét xử”.

Theo đại biểu Tạ Thị Yên, nếu làm đúng quy định của pháp luật, vì nước vì dân thì không có gì phải ngại. “Đằng sau chúng ta vẫn còn cả một tập thể lãnh đạo, có cơ chế để bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm”, đại biểu Tạ Thị Yên nói và đề nghị Chính phủ siết chặt hơn nữa kỷ luật hành chính, kỷ cương công vụ.

Tăng cường kỷ cương, kỷ luật về đầu tư công cũng là điều được các đại biểu và Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội nhấn mạnh. Theo Ủy ban, vừa qua, có tình trạng một số bộ, ngành, địa phương đề nghị giảm vốn đầu tư công năm 2022 do không có khả năng giải ngân hết. Nguyên nhân xuất phát từ việc xây dựng kế hoạch đầu tư, chuẩn bị dự án chưa tốt, thậm chí một số dự án chuẩn bị đầu tư và phê duyệt mang tính hình thức để được ghi kế hoạch vốn. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân và gây lãng phí nguồn lực.

Liên quan đến vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã đề nghị phải có chế tài đối với các đơn vị xin “trả lại” vốn. Theo Bộ trưởng, việc các đơn vị đề xuất “trả lại” kế hoạch là không thực hiện nghiêm chỉ tiêu pháp lệnh của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ.

“Kế hoạch vốn đầu tư công được Quốc hội quyết định, Thủ tướng Chính phủ giao cho từng bộ, cơ quan trung ương và địa phương là chỉ tiêu pháp lệnh, do đó việc không hoàn thành chỉ tiêu này thuộc về trách nhiệm của người đứng đầu bộ, cơ quan trung ương và địa phương”, Bộ trưởng nhấn mạnh.