Bố mẹ cao tuổi Nhật ráo riết tìm bạn đời cho con

Họ di chuyển liên tục trong phòng hội thảo của tòa nhà thương mại Sakai. Nhưng thay vì đề cập đến bản thân, họ kể về những đứa con độc thân.

Một phụ nữ 60 tuổi nói về con trai 34 tuổi là giáo viên tiểu học với giọng tự hào. Gần đó, một người đàn ông 80 tuổi giới thiệu con trai 49 tuổi có chí tiến thủ, hiện làm tại công ty điện lực.

Sự kiện mai mối do Hiệp hội Cha mẹ tìm Hôn nhân tổ chức, mỗi phụ huynh phải bỏ 14.000 yen (96 USD) để tham gia. “Ý tưởng cha mẹ giúp con cái kết hôn theo cách này đã phổ biến hơn. Trước đây, mọi người có thể cảm thấy xấu hổ khi tham dự, nhưng thời thế đã thay đổi”, giám đốc Noriko Miyagoshi, người tổ chức những sự kiện mai mối trong gần 20 năm, nói.

Trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tăng, triển vọng kinh tế mù mịt và văn hóa làm việc khắc nghiệt, ngày càng ít người Nhật chọn kết hôn và sinh con. Điều đó thúc đẩy các bậc cha mẹ vào cuộc để tìm bạn đời cho con.

Sau nhiều năm giảm dân số, Nhật Bản năm 2022 chứng kiến mức giảm dân số kỷ lục hơn 800.000 người, xuống 125,4 triệu dân. Nguyên nhân là số lượng các cuộc hôn nhân và ca sinh sản ngày càng giảm.

Năm 2021, số lượng đăng ký kết hôn giảm còn 501.000, thấp nhất kể từ khi kết thúc Thế chiến II, bằng một nửa số lượng những năm 1970. Độ tuổi trung bình kết hôn tăng lên 34 đối với nam giới và 31 đối với nữ giới, khiến các cặp vợ chồng có ít thời gian để sinh con hơn.

Tỷ lệ sinh Nhật Bản cũng chạm mức thấp kỷ lục là 1,3 trẻ trên một phụ nữ, thấp hơn nhiều so với mức 2,1 cần thiết để duy trì dân số ổn định. Chính phủ Nhật đã phải xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính, chăm sóc sức khỏe cho nhóm dân đang già hóa nhanh chóng, trong khi lượng người trẻ nộp thuế giảm.

Thủ tướng Fumio Kishida hồi đầu năm công bố kế hoạch trị giá hàng tỷ yen để tăng tỷ lệ sinh, kêu gọi hành động “bây giờ hoặc không bao giờ”.

James Raymo, chuyên gia nghiên cứu Đông Á tại Đại học Princeton ở Mỹ, cho rằng nỗ lực tăng tỷ lệ sinh đẻ khó thành công nếu không thúc đẩy tỷ lệ kết hôn trước tiên. “Chuyện các cặp vợ chồng sinh ít con không phải vấn đề thực sự, mà là liệu nam nữ có kết hôn hay không”, ông nhận định.

Số liệu khảo sát năm 2022 từ Viện Dân số và An sinh xã hội Nhật Bản cho thấy khoảng 80% người trẻ vẫn muốn kết hôn.

“Không phải mọi người không còn muốn cưới, mà họ tin những trở ngại trên đường đời là không thể vượt qua”, Shigeki Matsuda, chuyên gia xã hội học từ Đại học Chukyo ở Aichi, đánh giá.

Ông chỉ ra giới trẻ Nhật Bản đã phải đối mặt với triển vọng làm việc thấp cùng mức lương không đổi kể từ những năm 1990. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho biết lương trung bình năm ở Nhật chỉ tăng 5% trong giai đoạn 1991-2021, so với mức tăng 34% ở các nền kinh tế G7 khác như Pháp, Đức.

“Điều này làm suy yếu khả năng kinh tế của người trẻ để có thể bắt đầu một cuộc hôn nhân”, ông Matsuda nói. Chuyên gia Raymo đồng quan điểm, cho rằng chi phí sinh hoạt cao, thời gian làm việc kéo dài ở Nhật đã khiến vấn đề thêm tồi tệ.

Chiều sâu của cuộc khủng hoảng thể hiện rõ tại siêu thị, nhà ở Nhật Bản, nơi những bữa ăn sẵn phục vụ một người và những căn hộ nhỏ thiết kế riêng cho cuộc sống độc thân luôn dồi dào. “Nhật Bản là quốc gia được thiết kế để dễ sống độc thân nhất”, ông Raymo nhận xét.

Đối với phụ nữ Nhật, gánh nặng kinh tế không phải rào cản duy nhất. Xã hội Nhật còn mang tính gia trưởng cao, phụ nữ kết hôn được kỳ vọng sẽ đảm nhận vai trò chăm sóc gia đình.

“Dù nam bình đẳng về mặt pháp lý, nhưng thực tế cả hai giới đều có niềm tin rằng phụ nữ sẽ đóng vai trò sinh nở, nuôi dạy, trong khi đàn ông làm việc bên ngoài gia đình”, giám đốc Miyagoshi nói.

Trong phòng hội thảo Sakai, mỗi phụ huynh đều mang theo ảnh con và một bảng câu hỏi về con cái của người đối diện, như mức độ sẵn sàng chuyển nơi ở nếu hai con của họ thành đôi.

Hầu hết những người con độc thân ở trong độ tuổi 30-40, trẻ nhất là 28 tuổi và lớn nhất là 51 tuổi, làm việc trong nhiều ngành nghề khác nhau, từ bác sĩ cho đến công chức.

Một cặp vợ chồng ngoài 80 tuổi cho biết con trai 49 tuổi đã dành quá nhiều thời gian ở nơi làm việc mà không để tâm đến đời sống tình cảm. Họ mong có cháu, nên đã đến buổi mai mối sau khi đọc được thông tin trên báo.

Một cặp vợ chồng ngoài 70 tuổi cho biết con gái 42 tuổi không hẹn hò vì muốn tự do đi chơi với bạn bè bất cứ khi nào cô muốn. Họ muốn tìm một người con rể có thể chăm sóc cho con gái họ.

Nhiều người được chính con cái yêu cầu tham gia buổi mai mối này. Một bà mẹ ở độ tuổi 60 cho biết con gái 37 tuổi của bà trở nên hoang mang khi bạn cùng lứa đều lấy chồng và sinh con.

Hiệp hội Cha mẹ tìm Hôn nhân ước tính khoảng 10% những cặp họ mai mối đi được đến hôn nhân. Có trường hợp một cô gái “đã biết đó là người phù hợp” khi nhìn đối phương lần đầu tiên.

Miyagoshi cho biết mong muốn có cháu là yếu tố thu hút nhiều phụ huynh đến sự kiện mai mối. Bà thường xuyên thấy trường hợp bố mẹ của những người đàn ông ngoài 40 tuổi tìm kiếm con dâu ở độ tuổi cuối 20 và đầu 30.

Một người cha phàn nàn rằng ông không thể tìm được bạn đời cho con trai 40 tuổi dù đã nói chuyện với 10 phụ huynh khác. Miyagoshi tìm hiểu và nhận ra người cha đã từ chối tất cả phụ nữ ngoài 30 tuổi và những người có trình độ học vấn cao hơn con trai ông. Ông cũng từ chối những phụ nữ là con một. Nhiều người Nhật quan niệm con một sẽ phải lo lắng nhiều việc cho nhà mẹ đẻ nên không thể toàn tâm chăm sóc bố mẹ chồng khi về già.

Giám đốc Miyagoshi nhấn mạnh với các phụ huynh rằng ý nguyện của con cái phải được đặt lên hàng đầu, dù cha mẹ khao khát có cháu đến mức nào.

“Dù các gia đình có thể nói chuyện hợp đến đâu, họ vẫn phải nhận được sự đồng ý của con cái. Thất bại đôi khi sẽ xuất hiện, bất chấp mọi nỗ lực mai mối”, Miyagoshi nói và nhấn mạnh vào “go-en”, khái niệm chỉ tình cảm nảy sinh từ việc gặp đúng người, đúng thời điểm.