Hai thập kỷ CIA truy lùng trùm khủng bố al-Qaeda

Trong nhiều năm qua, al-Zawahri, kẻ lãnh đạo al-Qaeda sau khi Osama bin Laden bị tiêu diệt, được cho là ẩn náu ở khu vực biên giới Paksitan, nơi nhiều thủ lĩnh phiến quân tới lánh nạn sau khi Mỹ mở chiến dịch quân sự ở Afghanistan vào cuối năm 2001.

Ông ta bị Washington truy nã liên quan tới vụ đánh bom đại sứ quán Mỹ năm 1998 ở Tanzania và Kenya. Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) đã theo dõi một mạng lưới những người họ tin là phần tử trung thành với al-Zawahri.

Sau khi Mỹ phát động cuộc chiến ở Afghanistan, Trại Chapman, căn cứ CIA ở tỉnh Khost, trở thành nơi sinh sống của một nhóm sĩ quan chuyên theo dõi hành tung của trùm khủng bố Osama bin Laden và al-Zawahri.

Tuy nhiên, CIA từng nếm trái đắng với nỗ lực này. Họ đã tìm cách tuyển mộ Humam Khalil Abu Mulal al-Balawi, một bác sĩ và chuyên gia tuyên truyền của al-Qaeda, với hy vọng sẽ tìm ra tung tích của al-Zawahri.

Balawi cung cấp cho CIA thông tin về sức khỏe của al-Zawahri, thuyết phục họ rằng thông tinh tình báo của ông ta là thật. Nhưng trên thực tế, Balawi là một gián điệp hai mang. Ngày 30/12/2009, ông ta xuất hiện tại Trại Chapman và kích nổ đai bom tự sát, khiến 7 sĩ quan CIA thiệt mạng.

Sai lầm cay đắng này càng thúc đẩy CIA nỗ lực truy tìm al-Zawahri. Trong giai đoạn 2012 -2013, CIA tập trung truy lùng trùm khủng bố tại vùng Bắc Waziristan, Pakistan.

Các nhà phân tích CIA có lúc tự tin rằng họ đã tìm thấy ngôi làng nhỏ mà al-Zawahri ẩn náu. Nhưng CIA đã không thể xác định được ngôi nhà mà ông ta trú ẩn ở trong làng, khiến họ không thể tiến hành một cuộc đột kích hay tấn công bằng máy bay không người lái.

Chiến dịch giám sát của CIA được tăng cường khi Mỹ rút quân khỏi Afghanistan hồi tháng 8 năm ngoái, khi nhiều quan chức tình báo tin rằng các thủ lĩnh của al-Qaeda sẽ quay lại quốc gia này.

Các quan chức CIA đã đảm bảo với Nhà Trắng rằng họ vẫn có thể duy trì và xây dựng mạng lưới đặc tình ở Afghanistan từ xa, để Mỹ không bị “mù thông tin” về các mối đe dọa khủng bố ở nước này. Với CIA, truy tìm tung tích al-Zawahri là một phép thử chủ chốt với lời đảm bảo đó.

Nỗ lực của họ đã được đền đáp. CIA sau đó phát hiện gia đình al-Zawahri đã trở về một “nhà an toàn” ở Kabul. Dù các thành viên trong gia đình này tìm cách cắt đuôi mọi đầu mối theo dõi và giữ bí mật vị trí của al-Zawahri, các cơ quan tình báo Mỹ nhận định ông ta sớm hay muộn cũng phải trở lại Afghanistan.

“Mặt tốt của việc rút quân khỏi Afghanistan là một số thủ lĩnh khủng bố nghĩ rằng việc trở lại đất nước này đã trở nên an toàn”, Mick Mulroy, cựu quan chức CIA, nói.

Nhà an toàn của gia đình al-Zawahri là căn nhà của một trợ lý quan chức cấp cao trong mạng lưới Haqqani, cánh theo đường lối cứng rắn của chính quyền Taliban, ngay giữa thủ đô Kabul.

Hiện chưa rõ tại sao al-Zawahri trở về Afghanistan. Ông ta từ lâu đã làm các video tuyển mộ chiến binh và truyền bá tư tưởng về nhóm. Giới quan sát cho rằng việc sản xuất các video như vậy ở Kabul có thể dễ dàng hơn, hoặc ông ta có thể tiếp cận dịch vụ y tế tốt hơn.

Bất kể lý do là gì, mối quan hệ của al-Zawahri với các lãnh đạo của mạng lưới Haqqani đã dẫn các quan chức tình báo Mỹ đến nơi trú ẩn của thủ lĩnh này.

“Haqqani có mối quan hệ lâu năm với al-Qaeda. Họ cung cấp cho al-Qaeda rất nhiều hỗ trợ chiến thuật cần thiết”, Dan Hoffman, cựu quan chức CIA, nói.

Khi nhà an toàn của các thành viên trong gia đình al-Zawahri đã được xác định, CIA làm theo những bước từng được tiến hành để truy lùng Osama bin Laden. Cơ quan tình báo Mỹ dựng mô hình về ngôi nhà và tìm hiểu mọi thứ liên quan. Các nhà phân tích tình báo cuối cùng xác định người thường ở trên ban công đọc sách nhưng không bao giờ rời khỏi nhà là al-Zawahri.

Quan chức Mỹ nhanh chóng quyết định sẽ tiến hành cuộc không kích tiêu diệt, nhưng vị trí ngôi nhà là thách thức với họ. Đó là khu phố Sherpur ở Kabul, một khu đô thị với những tòa nhà nằm sát nhau. Một tên lửa trang bị đầu đạn nổ mạnh có thể gây thiệt hại cho những ngôi nhà lân cận. Bất kỳ chiến dịch đột kích nào của lực lượng đặc nhiệm đều sẽ rất nguy hiểm, khiến CIA có rất ít phương án tấn công.

Ngày 1/4, các quan chức CIA báo cáo với Hội đồng An ninh Quốc gia tại Nhà Trắng về ngôi nhà và cách họ theo dõi al-Zawahri. Sau buổi họp, CIA và các cơ quan tình báo khác đã cùng nhau bàn bạc thêm về quy luật hoạt động của al-Zawahri.

Họ phát hiện một điểm quan trọng là ông ta chưa bao giờ rời căn nhà và dường như chỉ hít thở không khí trong lành bên ngoài bằng cách đứng ở ban công tầng trên. Al-Zawahri thường ở trên ban công rất lâu, giúp CIA có cơ hội tốt để nhắm mục tiêu.

Khi các phương án tấn công được xây dựng, các quan chức tình báo đã xem xét loại tên lửa nào có thể tiêu diệt al-Zawahri mà không gây thiệt hại quá lớn cho căn nhà và khu vực lân cận. Họ cuối cùng quyết định chọn AGM-114R9X, còn gọi là “bom ninja”, loại tên lửa không dùng thuốc nổ, mà sử dụng 6 lưỡi dao để tiêu diệt mục tiêu nhưng không gây thương vong ngoài dự tính.

William Burns, giám đốc CIA, và các quan chức tình báo khác báo cáo cho Tổng thống Joe Biden vào ngày 1/7 cùng với mô hình về ngôi nhà của al-Zawahri.

Tại buổi họp, khi Tổng thống Biden hỏi về khả năng thiệt hại cho dân thường, giám đốc CIA đã trình bày về quá trình họ phát hiện al-Zawahri, xác nhận thông tin, cũng như kế hoạch để tiêu diệt ông ta.

Tổng thống Biden đã yêu cầu thực hiện hàng loạt phân tích. Nhà Trắng đề nghị Trung tâm Chống khủng bố Quốc gia cung cấp đánh giá độc lập về tác động của việc tiêu diệt al-Zawahri, cả ở Afghanistan và mạng lưới trên toàn thế giới. Tổng thống cũng hỏi về những rủi ro có thể xảy ra đối với con tin người Mỹ Mark R. Frerichs đang bị Haqqani giam.

Trong tháng 6 và tháng 7, các quan chức đã nhóm họp vài lần ở Phòng Tình huống để thảo luận về các thông tin tình báo và xem xét những vấn đề liên quan.

Các kế hoạch của CIA yêu cầu sử dụng máy bay không người lái của riêng họ. Do đó, rất ít quan chức Lầu Năm Góc được tham gia vào kế hoạch tấn công và nhiều quan chức quân sự cấp cao chỉ biết về nó trước thời điểm Nhà Trắng công bố không lâu.

Ngày 25/7, ông Biden cho phép tiến hành cuộc không kích ngay khi có cơ hội. Tại Kabul, rạng sáng 31/7, CIA phát hiện thời cơ tiêu diệt al-Zawahri.

Khi trùm khủng bố bước ra ban công ngôi nhà để đọc sách, một máy bay không người lái do CIA điều khiển quần thảo trên bầu trời đã khai hỏa hai quả tên lửa, kết thúc cuộc truy lùng hơn hai thập kỷ. “Công lý đã được thực thi, trùm khủng bố đã bị xóa sổ”, ông Biden thông báo sau đó.