Nhà máy hạt nhân lớn nhất Ukraine ‘ngoài tầm kiểm soát’

“Mọi nguyên tắc về an toàn hạt nhân ở nhà máy Zaporizhzhia đã bị vi phạm”, Rafael Grossi, tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) thuộc LHQ, trả lời AP ngày 2/8. “Mối đe dọa là cực kỳ nghiêm trọng và nguy hiểm”.

Zaporizhzhia nằm ở thành phố Enerhodar tại đông nam Ukraine, nơi lực lượng Nga đã kiểm soát hồi đầu tháng 3. Ông cho biết Zaporizhzhia bị ảnh hưởng bởi các đợt pháo kích mà Nga và Ukraine cáo buộc lẫn nhau thực hiện. Cơ sở hạt nhân này do Nga kiểm soát nhưng vẫn do nhân viên kỹ thuật Ukraine vận hành và điều này khó tránh khỏi xảy ra xung đột và mẫu thuẫn. IAEA cũng có liên hệ với một số nhân viên bên trong nhà máy, song đường dây “chập chờn”.

Ông cũng cho biết chuỗi cung ứng thiết bị và phụ tùng của Zaporizhzhia cũng bị gián đoạn. “Chúng tôi không chắc cơ sở này có đủ trang thiết bị cần thiết”, giám đốc Grossi nói. “Có rất nhiều vật liệu hạt nhân ở đó cũng cần được kiểm tra”.

“Khi tổng hợp các yếu tố này, sẽ thu được một danh mục những điều không bao giờ nên xảy ra trong bất kỳ cơ sở hạt nhân nào”, ông nói thêm, đồng thời “khẩn thiết” kêu gọi phía Nga và Ukraine nhanh chóng cho phép các chuyên gia đến nhà máy để ổn định tình hình, tránh thảm họa xảy ra.

Hôm 1/8, phái đoàn Mỹ – Nga tại LHQ đã đấu khẩu về nhà máy Zaporizhzhia. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói rằng Nga đang sử dụng Zaporizhzhia làm căn cứ quân sự và tấn công các lực lượng Ukraine quanh đó.

“Phía Ukraine tất nhiên không thể đáp trả, nếu không sẽ xảy ra một tai nạn khủng khiếp liên quan nhà máy điện hạt nhân”, ông Blinken bổ sung, mô tả đây là một “lá chắn hạt nhân”. Ông cho rằng IAEA nên được phép tiếp cận nhà máy điện.

Trong khi đó, phái đoàn Nga phản đối mạnh mẽ. “Chúng tôi nhiều lần khẳng định các hành động của lực lượng vũ trang Nga không bao giờ làm xói mòn an ninh hạt nhân của Ukraine hay ảnh hưởng đến hoạt động thường nhật tại nhà máy điện hạt nhân”, phái đoàn Nga tại LHQ cho biết trong một thông báo.

Nga nói rằng mục đích duy nhất khi quân đội của họ kiểm soát Zaporizhzhia là “ngăn lực lượng dân tộc chủ nghĩa Ukraine và lính đánh thuê nước ngoài lợi dụng tình hình hiện tại ở Ukraine để thực hiện khiêu khích hạt nhân với những hậu quả khó lường nhất”.

Zaporizhzhia, nơi sản xuất 19% lượng điện của Ukraine năm 2020 và là một trong những nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, có 6 lò phản ứng lớn và 6 bể làm mát với hàng trăm tấn nhiên liệu hạt nhân. Ba lò đang hoạt động và ba lò đã đóng cửa kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu.