Từng được định giá 2,3 tỷ USD, một startup 10 năm tuổi buộc phải chuyển mô hình kinh doanh vì hết ‘sóng’ fintech, nội bộ CEO rạn nứt

Vào một buổi sáng giữa tháng 10/2022, toàn bộ nhân viên tại Marina Del Rey, Aspiration có trụ sở tại California đã tham gia họp khẩn. Doanh nghiệp 9 năm tuổi này, cung cấp mọi thứ từ thẻ ghi nợ đến các dịch vụ thân thiện với môi trường, có thông báo quan trọng cần đưa ra. Ngày hôm đó, Giám đốc điều hành kiêm đồng sáng lập Andrei Cherny đã vắng mặt.

Joe Sanberg, một nhà đồng sáng lập khác tuyên bố Olivia Albrecht sẽ trở thành Giám đốc điều hành mới của Aspiration. Sanberg, gương mặt khá xa lạ với nhiều nhân viên, không hề đề cập đến sự vắng mặt của vị lãnh đạo nọ.

Không chỉ không được mời tham dự cuộc họp, email và quyền truy cập Slack của Cherny cũng bị đình chỉ. Nhiều nhân viên giơ tay đặt câu hỏi song cuộc họp kết thúc mà không có bất kỳ lời giải thích nào.

“Mọi người đều sốc,” một cựu nhân viên Aspiration cho biết. “Mọi người lo về tương lai của họ”. Nguyên nhân là bởi công ty luôn đề cao sự minh bạch này không nhắc gì đến sự ra đi đột ngột của Cherny.

“Aspiration luôn biết ơn công sức của đội ngũ lãnh đạo. Họ đã xây dựng một nền tảng sử dụng các công cụ tài chính để giải quyết các vấn đề lớn của hành tinh”, một nhân viên cho biết.

Dựa trên các cuộc trò chuyện với nhiều cựu nhân viên, Forbes biết được bên trong Aspiration đã có sự rạn nứt giữa CEO Cherny, 47 tuổi, người sở hữu 10% cổ phần và đồng sáng lập Sanberg, 43 tuổi, người sở hữu khoảng 35% cổ phần. Hồi tháng 10, thị trường cổ phiếu công nghệ sụp đổ còn Cherny thất bại trong nỗ lực thu hút dòng tiền đầy hứa hẹn.

Sau cùng, người đàn ông này bị loại khỏi hội đồng quản trị. Aspiration quay sang thúc đẩy Albrecht – người trước đây từng lãnh đạo chiến lược ESG tại công ty quản lý tài sản PIMCO, đồng thời bắt tay vào công cuộc tái cấu trúc, chuyển hướng công ty sang bán tín dụng carbon.

Tăng trưởng đình trệ, startup Aspiration đang phải chuyển sang lĩnh vực tín dụng carbon để vớt vát hoạt động kinh doanh.

Điều này trái ngược hoàn toàn với chỉ 10 tháng trước đó – thời điểm Cherny và Aspiration tận hưởng sự hưng phấn của fintech và thu về khoản đầu tư kỷ lục 140 tỷ USD vào năm 2021, theo CB Insights. Gần 600 triệu USD cũng được huy động từ danh sách dài các nhà đầu tư nổi tiếng, bao gồm Leonardo DiCaprio, Drake, Cindy Crawford, Iron Man Robert Downey và tỷ phú Steve Ballmer. Xét cho cùng, fintech khi đó rất ‘hot’, còn Aspiration thì được kỳ vọng sẽ trở thành ‘cái cây hái ra tiền’.

Vào giữa năm 2021, Cherny đạt thỏa thuận phát hành cổ phiếu ra công chúng thông qua một công ty mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC). Sự kiện này giúp Aspiration thu về hơn 400 triệu USD vốn mới, đồng thời tăng định giá lên 2,3 tỷ USD.

Đáng tiếc, trong năm 2022, thị trường lao dốc. SPAC nhanh chóng không còn được giới đầu tư ‘sủng ái’ như trước đây. Tăng trưởng tại ngân hàng kỹ thuật số của Aspiration cũng bị đình trệ khi số lượt tải xuống ứng dụng hàng tháng giảm từ 300.000 vào tháng 8/2021 xuống còn 30.000, theo công ty phân tích di động Apptopia.

Hiện tại, Aspiration bắt đầu chuyển mô hình kinh doanh sang ngành công nghiệp bền vững: tín dụng carbon. Ý tưởng cơ bản: Bất kỳ công ty nào cũng có thể giảm thiểu thiệt hại gây ra cho môi trường bằng cách tài trợ cho các sáng kiến giúp loại bỏ carbon khỏi khí quyển, chẳng hạn như trồng cây. Kể từ đầu năm 2020, một trong những tính năng thương hiệu của ngân hàng kỹ thuật số Aspiration là bạn có thể làm tròn giao dịch mua bán để quyên góp cho các tổ chức trồng cây xanh.

“Chúng tôi tập trung rất nhiều vào việc cung cấp các hoạt động kinh doanh có lợi nhuận. Khi chúng tôi xem xét khả năng tạo ra giá trị cho cổ đông, hoạt động kinh doanh carbon và tín dụng carbon rất hấp dẫn”, Giám đốc điều hành Albrecht, 40 tuổi, nói, đồng thời cho biết vào năm 2021, hoạt động tín dụng carbon giúp Aspiration thu về 56 triệu USD doanh thu.

Tuy nhiên, lĩnh vực này sau đó bị đặt nghi vấn liệu có đang được định giá quá cao. Barbara Haya, giám đốc Dự án Thương mại Carbon Berkeley, người dành nhiều năm nghiên cứu về carbon cho biết đang có một “cuộc khủng hoảng về lượng” trong hoạt động kinh doanh này. “Thị trường đang ở trong một dòng chảy khổng lồ và bất kỳ ai tham gia đều phải trải qua cảm giác không biết đâu mà lần”, Barbara Haya nói.

Aspiration được thành lập với mong muốn tạo ra một ngân hàng kỹ thuật số đầu tiên thu hút những người tiêu dùng có ý thức bảo vệ môi trường.

Quay trở lại hồi năm 2013 – thời điểm Aspiration được thành lập với mong muốn tạo ra một ngân hàng kỹ thuật số đầu tiên thu hút những người tiêu dùng có ý thức bảo vệ môi trường.

Với sự giúp đỡ của cố vấn UBS, Aspiration tạo ra quỹ tương hỗ của riêng mình mang tên Aspiration Redwood dù nó chỉ tích lũy được 132 triệu USD tài sản và hoạt động mờ nhạt.

Sau khi đại dịch bùng phát, các công ty khởi nghiệp fintech bùng nổ. Khách hàng của Aspiration tăng từ khoảng 1,5 triệu người vào đầu năm 2020 lên 5 triệu “thành viên có mục đích” vào mùa hè năm 2021.

Tuy nhiên, số liệu này sau đó được chứng thực là không tồn tại. Aspiration chỉ đơn giản tổng hợp tất cả số email đăng ký mà không quan tâm khách hàng có sử dụng sản phẩm sau đó hay không. Tính đến tháng 6/2021, chỉ có 592.148 tài khoản được nạp tiền.

Nghi vấn xoay quanh các hoạt động vì môi trường của Aspiration bắt đầu xuất hiện. Các đối tác của Aspiration cho biết mình đã trồng được hơn 35 triệu cây, song một bài báo của Pro Publica tiết lộ chỉ có khoảng 16 triệu cây được trồng. 19 triệu cây khác đã được tài trợ nhưng chưa triển khai.

Vào tháng 10/2021, ngay khi định giá cổ phiếu đạt đỉnh, Aspiration ra mắt Aspiration Zero, một loại thẻ tín dụng được cho là có thể “bù đắp toàn bộ lượng khí thải carbon của một người bình thường” chỉ bằng cách sử dụng nó 1 lần/ngày.

Tuy nhiên, sang đến đầu năm 2022, Aspiration bắt đầu chứng kiến đà sụt giảm trong số lượng các giao dịch cũng như tiền khách hàng giữ trong tài khoản. Tăng trưởng người dùng mới chậm lại đáng kể khi lãi suất tăng, trong khi thẻ Aspiration Zero thì gặp nhiều vấn đề kỹ thuật.

Đến tháng 12/2022, loại thẻ tín dụng này chỉ có chưa đến 10.000 người dùng. Aspiration cũng thông báo sa thải khoảng 100 nhân viên và tuyên bố tập trung hơn vào việc bán tín dụng carbon. Tất cả các hoạt động tiếp thị khác đều bị tạm dừng.

Theo: Forbes, Reuters

‘Tổn thất’ của Goldman Sachs: ‘Át chủ bài’ bất ngờ nghỉ việc, dù không phải CEO nhưng hưởng lương chẳng thua kém