Châu Âu quay lưng với than của Nga, tiếp đến có thể cả dầu mỏ?

Chi tiết về các lệnh trừng phạt dầu mỏ của châu Âu có thể được đưa ra vào đầu tuần tới, sau cuộc họp của các ngoại trưởng EU. Ảnh: AFP

Ủy ban châu Âu tuyên bố hôm 8/4 rằng, tất cả các loại than của Nga sẽ bị cấm cửa ở Liên minh châu Âu (EU).

Theo đài CNN, động thái này của EU sẽ ảnh hưởng đến khoảng 8 tỷ euro (tương đương 8,7 tỷ USD) giá trị xuất khẩu của Nga mỗi năm. Khối này có kế hoạch cắt giảm nhập khẩu than trong vòng 4 tháng tới, một nguồn tin của EU chia sẻ.

Trước đó, Ủy ban châu Âu hôm 5/4 đã đề xuất cấm nhập khẩu than từ Nga trị giá 4 tỷ euro (4,3 tỷ USD) mỗi năm là một phần trong gói trừng phạt thứ 5 mà EU nhắm vào Moscow và “hòm chiến tranh” của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Các đề xuất trừng phạt khác nhằm vào các sản phẩm công nghệ và chế tạo nhập khẩu của Nga trị giá tới 10 tỷ euro (10,9 tỷ USD).

Nhưng dường như đòn trừng phạt của EU đối với than nhập khẩu từ Nga là chưa đủ với Ukraine. Ukraine hôm 8/4 một lần nữa kêu gọi cấm vận dầu mỏ Nga sau khi một vụ tấn công tên lửa vào một nhà ga đường sắt ở thành phố Kramatorsk, phía Đông Ukraine, làm khoảng 30 người thiệt mạng và hàng trăm người bị thương, theo Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.

“Châu Âu có thể phớt lờ việc đưa ra lệnh cấm vận đối với nguồn cung dầu mỏ từ Nga trong bao lâu nữa?” ông Zelensky nói.

Theo Ủy ban châu Âu, khoảng 45% khí đốt tự nhiên và khoảng 25% lượng dầu mỏ mà EU nhập khẩu đến từ Nga. EU đã chi khoảng 35 tỷ euro (38 tỷ USD) nhập khẩu năng lượng từ Nga kể từ khi chiến sự Nga – Ukraine nổ ra.

Gần một nửa lượng than tiêu thụ của châu Âu được nhập từ Nga. Và than là mục tiêu trừng phạt dễ dàng hơn trong bối cảnh nhu cầu than trên thế giới đang giảm dần và khí tự nhiên trở thành nguồn cung thay thế sẵn có hơn.

Tuy nhiên, các thông tin gây sốc về chiến sự ở Bucha – một vùng ngoại ô của thủ đô Kyiv và thành phố Kramatorsk, đã gia tăng áp lực buộc các nhà lãnh đạo EU phải xem xét cấm hoặc hạn chế nhập khẩu dầu mỏ từ Nga.

Cấm vận dầu mỏ Nga có khả thi?

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Nga là nước xuất khẩu dầu thô lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Saudi Arabia và đóng góp 14% nguồn cung toàn cầu vào năm ngoái. Gần 2/3 nguồn cung này được xuất khẩu đến châu Âu, tính đến trước khi Nga tiến hành một chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào cuối tháng 2.

Trong tháng 3, châu Âu đã đặt ra thời hạn cuối cùng là năm 2027 để tự loại bỏ sử dụng dầu mỏ và khí đốt của Nga, nhưng hiện lệnh cấm vận dầu mỏ Nga sớm hơn đã được xem xét.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã nói với Nghị viện châu Âu giữa tuần này rằng, gói trừng phạt thứ năm đối với Nga “sẽ không phải là gói trừng phạt cuối cùng”. “Đúng, chúng tôi đã cấm than, nhưng bây giờ chúng tôi phải xem xét đến dầu mỏ”, bà Ursula von der Leyen nói thêm.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron là một trong những nhà lãnh đạo đầu tiên công khai ủng hộ lệnh cấm hoàn toàn đối với dầu mỏ Nga. Phát biểu trên một đài truyền hình Pháp vào đầu tuần, Tổng thống Macron cho rằng, có “dấu hiệu rất rõ ràng” tội ác chiến tranh đã được thực hiện ở Bucha và châu Âu “không thể để nó trượt dài”.

Còn Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire hôm 8/4 cho biết, nước này không muốn chần chừ thêm việc cấm vận dầu mỏ Nga sau khi chứng kiến vụ tấn công vào nhà ga đường sắt ở thành phố Kramatorsk.

“Do lo ngại, chúng tôi sẵn sàng đi xa hơn và ra lệnh cấm đối với dầu mỏ và tôi tin tưởng sâu sắc rằng các bước tiếp theo và các cuộc thảo luận tiếp theo sẽ tập trung vào lệnh cấm đối với dầu mỏ Nga”, Bộ trưởng Bruno Le Maire nói.

Trong khi đó, Thủ tướng Đức Olaf Scholz hôm 8/4 cũng nhắc đến khả năng Đức sẽ có thể ngừng nhập khẩu dầu mỏ của Nga “trong năm nay”.

Phát biểu tại cuộc họp báo với Thủ tướng Anh Boris Johnson trong chuyến thăm London, ông Scholz cho biết Đức đang “nỗ lực” để trở nên độc lập với nguồn dầu nhập khẩu từ Nga, nhưng Thủ tướng Đức cũng nói nước này sẽ mất nhiều thời gian hơn để “dứt áo” với nguồn khí đốt của Nga.

Chi tiết hơn về các lệnh trừng phạt dầu mỏ của châu Âu có thể được đưa ra vào đầu tuần tới, sau cuộc họp của các ngoại trưởng EU.

Để tất cả các nước thành viên EU đồng ý cấm vận dầu mỏ Nga là điều rất khó, bởi mức độ phụ thuộc của họ vào nguồn dầu mỏ Nga là rất khác nhau. Đặc biệt, ông Viktor Orban, Thủ tướng mới tái đắc cử của Hungary và là đồng minh lâu năm của Tổng thống Putin, có thể từ chối bất kỳ lệnh cấm vận dầu khí nào mà EU đề xuất, theo CNN.

“Các biện pháp trừng phạt không được mở rộng đối với các lĩnh vực dầu khí”, Thủ tướng Hungary nói.

Châu Âu có gánh được hậu quả của lệnh cấm vận?

Mặc dù việc trừng phạt đối với khí đốt tự nhiên của Nga là điều không thể xảy ra vào thời điểm này vì nó có thể dẫn đến những thiệt hại kinh tế nghiêm trọng, nhưng châu Âu có thể chống đỡ được nếu áp lệnh cấm vận đối với dầu mỏ Nga.

Mỹ, Vương quốc Anh, Canada và Australia trước đó đều đã công bố lệnh cấm vận đối với dầu mỏ Nga và trên thực tế các lệnh cấm vận này đã gây ra tác động bao trùm đến các ngân hàng, thương nhân, chủ hàng và công ty bảo hiểm. Các công ty dầu mỏ châu Âu bao gồm Shell, TotalEnergies và Neste đã hoặc sẽ ngừng mua dầu thô Nga vào cuối năm nay.

Giá dầu thô Brent giao kỳ hạn đã tăng đột biến vào đầu tháng 3 và nhanh chóng bước qua 139 USD/thùng – mức cao nhất trong 14 năm, nhưng sau đó đã hạ nhiệt về mức 100 USD/thùng. Trong khi đó, dầu thô Urals của Nga đang được giao dịch với mức chiết khấu kỷ lục khoảng 34 USD/thùng.

Trong những ngày gần đây, các quốc gia giàu mạnh đã tuyên bố xả kho dự trữ dầu mỏ chiến lược để hạ nhiệt giá dầu và chống đỡ với tình trạng sụt giảm nguồn cung từ Nga. Vào tháng 3, Mỹ tuyên bố sẽ xả kho 180 triệu thùng dầu, trong khi các nước thành viên IEA cũng có động thái tương tự, bổ sung thêm 60 triệu thùng cho thị trường toàn cầu.

Ông Claudio Galimberti, Phó chủ tịch tại Công ty nghiên cứu năng lượng Rystad Energy (Na Uy) cho rằng, tác động của lệnh cấm vận dầu mỏ mà EU áp đặt với Nga sẽ phụ thuộc vào khả năng Moscow có thể xoay sở chuyển hướng xuất khẩu sang châu Á.

“Miễn là Nga xoay sở để chuyển hướng phần lớn dầu mỏ xuất khẩu từ châu Âu sang châu Á, tác động gây ra – nói một cách tương đối – là không lớn. Nếu không, nó sẽ hoàn toàn làm tê liệt nền kinh tế Nga, vì nước này phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu dầu mỏ”, ông Claudio Galimberti nhận định.