Trùm tình báo giúp ông Biden gỡ thế khó ngoại giao

William Burns cùng phái đoàn Mỹ tới Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) tháng trước để chia buồn sau khi Tổng thống nước này qua đời. Đây là chuyến thăm UAE thứ ba của ông với tư cách Giám đốc Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), không chỉ cho thấy tầm quan trọng chiến lược của quốc gia Vùng Vịnh này với Mỹ, mà còn nhấn mạnh vai trò của ông Burns trong chiến lược an ninh quốc gia của chính quyền Tổng thống Joe Biden.

Hồi giữa tháng 4, ông Burns cũng tới Arab Saudi gặp Thái tử Mohammed bin Salman, người mà Tổng thống Biden đang nỗ lực cải thiện quan hệ sau những rạn nứt liên quan tới vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi. Ông Burns cũng đã tới Qatar, Oman và UAE trong cùng chuyến công du này.

Tháng 8 năm ngoái, ông tới Kabul sau khi chính quyền Afghanistan do Mỹ hậu thuẫn sụp đổ, nhằm dẫn dắt các cuộc đàm phán với thủ lĩnh Taliban, đối thủ lâu năm của Mỹ.

Hồi tháng 11/2021, ông Burns, từng là đại sứ Mỹ tại Nga, tới Moskva để trao đổi qua đường dây bảo mật với Tổng thống Vladimir Putin, trong nỗ lực ngăn chiến dịch quân sự ở Ukraine. Dù nỗ lực này không thành công, Burns vẫn tiếp tục duy trì liên lạc với một số cố vấn cấp cao của ông Putin.

Giám đốc CIA thường xuyên là người được Nhà Trắng lựa chọn để xử lý những “ca khó”, khi Washington phải “đối thoại với người mà họ không muốn nhưng buộc phải nói chuyện”, một cựu quan chức cấp cao trong chính quyền Biden cho biết. Ông Burns được cho là có nhiều kinh nghiệm để ứng phó với những tình huống khó nhằn nhất.

Chiến lược ngoại giao tình báo của ông Burns đã giúp Tổng thống Biden có thêm một vũ khí trong kho công cụ an ninh quốc gia của mình, theo Warren Strobel, bình luận viên về tình báo và an ninh của WSJ. Các quan chức Mỹ cho hay Giám đốc CIA thường xuyên phối hợp chặt chẽ cùng Ngoại trưởng Antony Blinken và các trợ lý khác của ông Biden để phục vụ mục tiêu đó.

Các chuyến công du nước ngoài từ lâu đã là một phần trong công việc của một giám đốc CIA. Những người như ông Burns thường phải tới thăm các cơ sở tình báo và căn cứ ở vùng chiến sự, cũng như trao đổi thông tin tình báo với các đối tác nước ngoài.

Mike Pompeo, khi còn là giám đốc CIA, từng bí mật tới Triều Tiên để đặt nền móng cho các cuộc trao đổi trực tiếp giữa tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Kim Jong-un. George Tenet từng đóng vai trò quan trọng trong các nỗ lực của chính quyền Bill Clinton nhằm thúc đẩy hòa bình giữa Israel và Palestine.

Tuy nhiên, ông Burns, ở tuổi 66, dường như có tần suất di chuyển kỷ lục, dù Mỹ không công bố thông tin đầy đủ về các chuyến công tác nước ngoài của giám đốc CIA. Một phát ngôn viên CIA xác nhận ông Burns đã có 16 chuyến công du nước ngoài kể từ khi nhậm chức vào tháng 3/2021. Ông đã tới thăm châu Âu, Nam Á, Trung Đông, Hàn Quốc, châu Phi và Mỹ Latinh, theo các quan chức Mỹ và nước ngoài.

Trong khi đó, ông Tenet có khoảng 30 chuyến thăm nước ngoài trong 7 năm điều hành CIA, theo một nguồn tin thân cận.

Không giống như những người tiền nhiệm, ông Burns đã có hàng chục năm làm ngoại giao trước khi đảm nhận chức Giám đốc CIA. Ông đã phục vụ 33 năm trong Bộ Ngoại giao Mỹ, sau đó làm thứ trưởng ngoại giao và đồng lãnh đạo phái đoàn của Mỹ trong các cuộc đàm phán bí mật dẫn tới thỏa thuận hạt nhân Iran.

“Ông ấy hiểu và tôn trọng ranh giới giữa chính sách và tình báo, đồng thời cung cấp cái nhìn độc đáo của một người có nhiều năm tiếp xúc cùng nhiều lãnh đạo thế giới, trong đó có ông Putin”, nghị sĩ Adam Schiff, chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện, nói.

Vai trò của Burns trong các cuộc khủng hoảng quốc tế thậm chí làm dấy lên nhiều suy đoán về khả năng ông có thể trở thành ngoại trưởng Mỹ trong tương lai.

Nhiều quan chức và cựu quan chức Mỹ cho hay ông Burns và Ngoại trưởng Blinken có mối quan hệ rất tốt, khi đã biết và làm việc cùng nhau suốt nhiều năm. Hai người trao đổi qua điện thoại khoảng một lần mỗi tuần và các nhiệm vụ của ông Burns luôn có sự hỗ trợ từ ông Blinken.

“Burns là một người đa năng. Đó là lý do chính quyền ông Biden trọng dụng ông ấy”, Mark Lowenthal, nhà sử học tình báo và cựu quan chức CIA, Bộ Ngoại giao Mỹ, nói.

Những kế hoạch điều động Burns đôi khi được khởi xướng tại các cuộc họp liên ngành của Nhà Trắng để ứng phó những cuộc khủng hoảng toàn cầu.

Nhiều nhiệm vụ bí mật của ông Burns, như chuyến đi tới Kabul vào tháng 8/2021, phù hợp với một giám đốc tình báo hơn là ngoại trưởng, người thường đi với các phóng viên và liên tục được săn đón ở mọi điểm dừng. Giám đốc CIA không đi cùng truyền thông và cơ quan tình báo này cũng không cung cấp thông tin chi tiết về các chuyến đi của ông Burns.

Trong chuyến công du hồi tháng 4 tới Vùng Vịnh, bên cạnh chủ đề truyền thống về hợp tác tình báo, ông Burns đã nêu lên mối lo ngại của Mỹ về quan hệ hợp tác an ninh mới nhen nhóm giữa Arab Saudi và UAE với Trung Quốc, theo nguồn tin thân cận. Tại Oman, ông trao đổi với Quốc vương Haitham bin Tariq al-Said về lo ngại lâu nay của Mỹ về cáo buộc Iran chuyển vũ khí qua Oman tới đồng minh Houthi ở Yemen.

Một số quốc gia thích làm việc với các ông trùm tình báo Mỹ hơn là quan chức ngoại giao, theo Larry Pfeiffer, cựu chánh văn phòng của giám đốc CIA Michael Hayden. “Họ coi trọng các nhà tình báo hơn nhà ngoại giao”, ông nói.

Tại Washington, ông Burns nhận được nhiều lời khen từ các nhà lập pháp của cả hai đảng khi điều hành CIA, đồng thời cũng được nhân viên cơ quan tình báo rất tôn trọng.

Trong các cuộc họp căng thẳng kéo dài hàng giờ ở Nhà Trắng để giải quyết vấn đề khủng hoảng quốc tế, Burns được các đồng nghiệp mô tả là luôn duy trì được sự bình tĩnh và từng trải. “Ông ấy thường là người có thể hạ nhiệt bầu không khí bằng một câu chuyện cười, hoặc thừa nhận những vấn đề mà người khác không thể”, một cựu quan chức cấp cao nói.

Khi đi công du nước ngoài, ông Burns vẫn giữ liên lạc chặt chẽ với cấp phó David Cohen và các quan chức cấp cao khác. Khi trở về, ông sẽ thông báo ngắn gọn với các lãnh đạo CIA về chuyến đi của mình.

Giám đốc CIA từng viết trong hồi ký The Back Channel năm 2019 rằng ông đã sớm hiểu được tầm quan trọng của các chuyến công du và ngoại giao trực tiếp từ ngoại trưởng George Shultz, người từng ví hoạt động này như “chăm sóc khu vườn”.