‘Phép màu’ trong thảm họa động đất

Đài TRT Haber cho biết lực lượng cứu hộ ngày 16/2 đã giải cứu một thiếu nữ 17 tuổi mắc kẹt 10 ngày trong đống đổ nát ở tỉnh miền nam Kahramanmaras. Một phụ nữ 77 tuổi cũng được cứu khỏi căn nhà sập sau hơn 200 giờ.

Lực lượng cứu hộ thường mô tả những người sống sót sau 5 ngày mắc kẹt dưới đống đổ nát là “phép màu”. Các bác sĩ Thổ Nhĩ Kỳ tin rằng họ sẽ tiếp tục chứng kiến thêm nhiều phép màu như vậy, dù khoảng “thời gian vàng” 72 giờ của chiến dịch giải cứu đã trôi qua

Các chuyên gia cho biết người mắc kẹt có thể sống sót hơn một tuần dưới đống đổ nát, tùy thuộc vào một số yếu tố như họ có thể có nước uống và không khí hay không, cũng như điều kiện thời tiết và mức độ thương tích.

Theo Stephen Morris, phó giáo sư khoa cấp cứu tại trường y khoa UW Medicine ở Mỹ và có nhiều kinh nghiệm về ứng phó thảm họa quốc tế, yếu tố quan trọng nhất để giúp nạn nhân động đất tạo nên được “phép màu” là họ có thể tiếp cận được nguồn nước uống tại nơi mắc kẹt.

Dù một người có thể sống khoảng một tuần mà không có nước, ông Morris cho biết ở gần nguồn nước sạch khi bị mắc kẹt giúp mang tới cơ hội sống sót tốt nhất. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận điều này phụ thuộc vào may mắn.

“Những người sống sót sau khoảng thời gian dài thường có rất nhiều may mắn”, ông nói.

Huseyin Berber, bệnh nhân tiểu đường 62 tuổi ở thành phố miền nam Antakya, là một trong những người may mắn như vậy. Khi động đất xảy ra, ông mắc kẹt trong khoảng trống giữa bức tường đổ sập với tủ lạnh và tủ đồ, nhưng vẫn có một chai nước và một tấm thảm để giữ ấm.

Khi uống hết nước trong chai, ông uống nước tiểu của chính mình để sống sót. Berber được giải cứu sau 187 giờ và đang điều trị tại bệnh viện thành phố Mersin.

Một nạn nhân khác là Muhammet Korkut, 17 tuổi, chia sẻ cậu đã sống khi bị mắc kẹt 94 giờ nhờ uống nước tiểu của chính mình. Tuy nhiên, phó giáo sư Morris khuyến nghị người mắc kẹt không nên chọn cách này, vì nó có thể lợi bất cập hại.

“Nó có thể khiến bạn bị mất nước nhanh hơn là không uống bất kỳ thứ gì. Con người khi tuyệt vọng thường có tâm lý uống bất kỳ chất lỏng nào có thể. Song từ quan điểm sinh tồn, điều này không thích hợp”, ông nói.

Morris cho biết nếu không có nước sạch nhưng có soda hoặc cà phê, người mắc kẹt có thể sử dụng những đồ uống này lúc thực sự cần, nhưng phải hiểu rằng chúng vẫn có thể khiến họ bị mất nước.

Korkut kể cậu đã ăn hoa để sống sót, nhưng Morris cũng không khuyến khích giải pháp này. “Chúng ta có thể sống trong vài tuần, thậm chí vài tháng, mà không cần ăn. Do đó, ý tưởng phải ăn mọi thứ xung quanh để tồn tại không hợp lý”, ông nói.

Morris cho hay một trong những cách tốt nhất để được giải cứu từ đống đổ nát là tìm cách thông báo cho người bên ngoài rằng bạn vẫn còn sống. Nạn nhân có thể la hét hoặc gây tiếng động để giúp nhân viên cứu hộ chú ý.

“Tìm cách thông báo mình còn sống là cách tối quan trọng quyết định sự sống còn. Bạn hãy tạo ra tiếng ồn lặp đi lặp lại bằng cách tận dụng bất cứ thứ gì có thể ở nơi bị mắc kẹt”, ông nói.

Ông nói trong các trận động đất trước đây, nhiều người sống sót đã nhờ may mắn mang theo điện thoại và đã tìm cách gọi điện hoặc nhắn tin nhờ người tới giúp. “Nhận được thông tin rằng bạn còn sống và ở đó là một cách để mọi người giải cứu”.

Một yếu tố khác có thể ảnh hưởng tới khả năng sống sót là điều kiện thời tiết. Thổ Nhĩ Kỳ đang trải qua những ngày lạnh giá khắc nghiệt. Nhiệt độ ban đêm có thể giảm xuống 0 độ C, khiến những người mắc kẹt khó có thể giữ ấm cho cơ thể. Morris nói trong điều kiện này, may mắn đóng vai trò rất quan trọng đối với khả năng sinh tồn.

“Thân nhiệt có thể hạ rất nhanh trong thời tiết lạnh, đặc biệt khi nạn nhân đang bị thương và không thể giữ ấm cho bản thân”, ông nói.

Emanuel Maidenberg, giáo sư về tâm thần tại Đại học California ở Mỹ, cho biết khi bị mắc kẹt, cơ thể con người có thể kích hoạt một số cơ chế tâm sinh lý đặc biệt, nhằm giúp họ chịu đựng được những điều kiện khắc nghiệt. Ông nói mỗi người đều sở hữu những cơ chế này, nhưng chúng thường không được kích hoạt vì không cần thiết.

“Trong thảm họa động đất, cơ thể chúng ta có thể kích hoạt cơ chế cần thiết để tồn tại. Đó là bản năng sinh tồn gồm khả năng phục hồi và ứng biến linh hoạt. Linh hoạt có nghĩa chúng ta có thể trụ được ở một vị trí không thoải mái cả về thể chất và tinh thần trong thời gian dài”, ông nói.

Giáo sư thêm rằng những người tạo nên “phép màu” trong thảm họa động đất đều đã kích hoạt cơ chế đấu tranh sinh tồn, giúp cơ thể chịu đựng được nỗi khó chịu hoặc khó khăn khi mắc kẹt trong thời gian dài.

“Khát vọng sống trở thành mục tiêu quan trọng nhất để chúng ta theo đuổi. Sức mạnh thể chất và tinh thần cùng kết hợp để giúp chúng ta tồn tại càng lâu càng tốt”, ông nói.

Khi bị mắc kẹt, nạn nhân cũng có thể kích hoạt phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy, theo Maidenberg. Đây là phản ứng tâm lý xảy ra để đáp ứng với tình huống căng thẳng, đáng sợ hoặc đe dọa tính mạng. Nếu lựa chọn chạy trốn không khả thi, họ sẽ chọn chiến đấu để tồn tại.

“Nó thực sự liên quan rất nhiều tới nhận thức của chúng ta về mối đe dọa hoặc nguy hiểm. Nếu có bất kỳ điều gì xảy ra mà mọi người cho là nguy hiểm, phản ứng sinh lý đó sẽ được kích hoạt”, ông cho biết.

Maidenberg thêm rằng trường hợp những người mắc kẹt sau động đất, phản ứng họ có thể lựa chọn chỉ là đấu tranh sinh tồn, bằng cách kiên trì và chịu đựng đau khổ.

Khi một người được giải cứu, phó giáo sư Morris cho biết điều quan trọng là phải kiểm tra xem họ có bị chấn thương hoặc suy thận hay không, nhất là khi không có nước uống trong nhiều ngày. Những người sống sót có thể cần được truyền dịch hoặc lọc máu để đào thải độc tố khỏi cơ thể khi thận không hoạt động bình thường.

Về mặt tâm lý, Maidenberg khuyến nghị những người sống sót sử dụng những hỗ trợ từ gia đình hoặc xã hội để vượt qua cơn sang chấn. Họ cũng có thể mở lòng để chia sẻ về trải nghiệm này.

“Thảm họa thiên nhiên thường khiến chúng ta cảm thấy bất lực. Nó không thể đoán trước và không thể kiểm soát”, ông nói. “Chúng ta phải chấp nhận thực tế đó và nói về những trải nghiệm đã qua hay chia sẻ những cảm xúc của bản thân là một cách hữu ích để vượt qua”.